جشنواره فیلم «سپاس» تهران (جایزه سپاس) - The Sepas Awards Ceremony

جشنواره فیلم «سپاس» تهران (جایزه سپاس) - Sepas Award

**********

با اينكه سينما در ايران همواره مورد علاقه اقشار گوناگون مردم بوده، با اين حال، در طول حيات سينماي ايران، تعداد جشنواره هاي سينمايي برگزار شده، اندك و انگشت شمارند. منهاي جشنواره فيلم فجر كه در واقع جشنواره اي دولتي است، پس از انقلاب تنها چهارجشنواره سينمايي ديگر برگزار شده كه سه تاي آنها، عمري كوتاه داشته اند. ابتدا ماهنامه فيلم مراسمي تحت عنوان "شب منتقدان" برگزار كرد كه در آن، هر منتقد سينمايي درمورد يكي از فيلمهاي برگزيده صحبت ميكرد و در پايان هم به برگزيدگان هر رشته، جايزه اي داده مي شد. عمر اين جشنواره بدلايل مشكلات متعددي كه بر سر اجراي آن وجود داشت، خيلي زود سر آمد. چند سال بعد، مجله "گزارش فيلم" جشنواره اي مشابه راه انداخت كه در آن به برگزيدگان سينما، جايزه اي تحت عنوان "آهوي بلورين" اهدا مي شد. اين مراسم هم پس از گذشت چند سال به سرنوشت جشنواره قبلي دچار شد و سابقه و اعتباري پيدا نكرد. سپس مجله "دنياي تصوير" مراسمي تحت عنوان "جشن حافظ" براه انداخت كه در آن به برگزيدگان رشته هاي مختلف، "تنديس حافظ" اهدا مي شد. عمر اين جشنواره، از همتايان قبلي خود كمي بيشتر بود وچهارده دوره برگزار شده است. سرانجام، "جشن خانه سينما" را در كشور داريم كه از سال ۱۳۷۶ آغاز شده و تا كنون ۱۲ دوره از آن برگزار شده است.
اما در سالهاي پيش از انقلاب، تنها به دو نام بر مي خوريم:  يكي جشنواره جهاني فیلم تهران كه جشنواره اي دولتي بود و از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۶ برگزار شد (كه پس از انقلاب جشنواره فيلم فجر جايگزين آن گرديد) و ديگري جشنواره سپاس، كه موضوع اين مقاله است.
جشنواره سپاس در ۶ دوره اي كه برگزار شد، توانست اسم و رسمي بر هم بزند و نام خود را در تاريخ سينماي ايران ثبت كند. اين جشنواره غير دولتي، به همت آقاي علي مرتضوي و مجله " فيلم و هنر" و با هدف "تجليل و تشويق فعالان صنعت سينماي ملي ايران" زير نظر وزارت فرهنگ و هنر در تهران برگزار ميشد. جشنواره سپاس فيلمهايي را داوري مي كرد كه از ابتداي فروردين تا پايان اسفند سال گذشته در تهران و يا شهرستانها به نمايش درآمده بودند. شايان ذكر است كه اين جشنواره در طول ۶ دوره برگزاري خود از لحاظ سياستگذاري و نحوه اجرا دستخوش تغييراتي گرديد كه در ذيل به آنها اشاره خواهد شد.

**********

دوره اول : ۱۳۴۸
اين دوره از جشنواره، داور نداشت و انتخاب بهترين هاي سال بر اساس نزديك به سي هزار رأي خوانندگان مطبوعات و تنها در پنج شاخه صورت پذيرفت. ابتدا قرار بود مراسم در بعد از ظهر يكشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۴۸ در باشگاه هنرمندان برگزار شود ولي بدليل استقبال زياد مردم و كمبود جا، اجراي مراسم به روز سه شنبه ۱۳ خرداد در سينما كاپري موكول شد.

برگزيدگان نخستين دوره جشنواره سپاس به شرح زير بودند:
بهترين فيلم : سلطان قلب ها (محمد علي فردين).
بهترين كارگردان : سيامك ياسمي (تنگه اژدها).
بهترين هنرپيشه مرد : محمد علي فردين (سلطان قلب ها).
بهترين هنرپيشه زن : فروزان (تنگه اژدها).
بهترين فيلمبرداري : محمود كوشان (يوسف و زليخا).

**********

دوره دوم : ۱۳۴۹

مناقشاتي كه برسر نحوه انتخاب برگزيدگان دوره قبل (رأي تماشاگران و سليقه جمعي) پيش آمد، برگزاركنندگان اين جشنواره را برآن داشت تا مبناي انتخاب فيلمها را از آراء عمومي به رأي كميته داوران تغيير دهند و رفراندم عمومي تنها براي انتخاب "محبوب ترين هاي سال" ( و نه لزوماً بهترين سال) اختصاص يابد. در اين دوره چند شاخه ديگر به ليست انتخاب شوندگان اضافه شد. بعلاوه، به سفارش برگزاركنندگان مراسم، مجسمه هاي جشنواره دوره دوم، توسط "ماريو داني بله" استاد مجسمه سازي دانشگاه فلورانس ايتاليا ساخته شد.مراسم اهداي جوايز در ۲۳ ارديبهشت ۱۳۴۹ در نايت كلاب درايوين سينما ونك برگزار شد. وهيأت داوران اين دوره عبارت بودند از: محمدجعفر محجوب (نويسنده و استاد دانشگاه تهران)، دكتر هرمز فرهت (آهنگساز و استاد موسيقي دانشگاه تهران)، عبدالرضا دريابيگي (نقاش)، محمد علي جعفري (بازیگر ، كارگردان تئاتر و سينما)، عباس پهلوان (نويسنده)، اسماعيل نوري‌علاء (شاعر و منتقد هنري) وبهرام ري‌پور (كارگردان و منتقد فيلم).

برگزيدگان دومین دوره جشنواره سپاس به شرح زير بودند:

بهترن فیلم: قیصر (مسعود کیمیایی)

بهترين كارگردان: مسعود کیمیایی (فیلم قیصر)
بهترین بازیگر نقش اول مرد : بهروز وثوقی (قیصر)
بهترین بازیگر نقش مکمل مرد : محمد علی تبریزیان (همایون) برای فیلم (دنیای آبی)
بهترین بازیگر نقش اول زن : آذر شیوا (روسپی)
بهترین بازیگر نقش مکمل زن : ایران دفتری (قیصر)
بهترین فیلمنامه : دکتر غلامحسین ساعدی (گاو)
بهترین موسیقی : اسفندیار منفردزاده (قیصر)
بهترین فیلمبرداری سیاه و سفید : قدرت الله احسانی (روسپی)
بهترین فیلمبرداری رنگی : مصطفي عالميان (دختري امشب مي ميرد)

********************

دوره سوم : ۱۳۵۰

در اين دوره مقرر شد ابتدا تمام فيلمهاي سال توسط يك كميته انتخاب بازبيني شوند و سپس از ميان آنها عده اي به هيأت داوران معرفي و تحويل گردد. همچنين از اين دوره مقرر شد، هر سال، سه فيلم برتر انتخاب و به آنها جايزه سپاس طلا، نقره و برنز اهدا شود.
 كميته انتخاب دوره سوم عبارت بودند از: بهرام ري پور، پرويز نوري، تقي مختار و جمال امید
هيات داوران سومين دوره جشنواره سپاس عبارت بودند از: پري صابري (بازيگر سينما و كارگردان تئاتر)، نورالدين اشتياني (رئيس سنديكاي سینماداران تهران)، فرخ غفاري (كارگردان و بازيگر سينما)، فريدون رهنما (كارگردان سينما)، دكتر حسن حاج‌سيدجوادي (نويسنده)، دكتر ابراهيم رشيدپور (متخصص امور تعليم و تربيت سينما و تلويزيون)، مهندس هوشنگ طاهري (منتقد فيلم) و بهرام ري‌پور (كارگردان و منتقد فيلم). مراسم اهداي جوايز، شب چهارشنبه نوزده خرداد ۱۳۵۰ در نايت‌كلاب و سالن درايوين‌ سينماي ونك برگزار شد و برندگان جوايز سپاس سومين دوره معرفي شدند.

برگزيدگان سومین دوره جشنواره سپاس به شرح زير بودند:

بهترین فیلم (فیلم اول : جایزه طلا) : آقای هالو (داریوش مهرجویی)
بهترین فیلم (فیلم دوم : جایزه نقره) : حسن کچل (علی حاتمی)
بهترین فیلم (فیلم سوم : جایزه برنز) : رقاصه شهر (شاپور قریب)

***
بهترین کارگردان : داریوش مهرجویی (آقای هالو)
بهترین بازیگر نقش اول مرد : ناصر ملك مطيعي (رقاصه شهر) و بهروز وثوقي (رضا موتوري)
بهترین بازیگر نقش مکمل مرد : عزت الله انتظامی برای فیلم (آقای هالو)
بهترین بازیگر نقش اول زن : فخری خوروش (آقای هالو)
بهترین بازیگر نقش مکمل زن : در این دوره هیچ بازیگر زنی برنده این جایزه نشد
بهترین فیلمنامه : علی نصیریان و داریوش مهرجویی (آقای هالو)
بهترین موسیقی : اسفندیار منفردزاده (رضا موتوری)
بهترین فیلمبرداری سیاه و سفید : در این دوره هیچ فیلمبرداری برنده این جایزه نشد
بهترین فیلمبرداری رنگی : سليمان ميناسيان (طلوع)

********************

دوره چهارم : ۱۳۵۱

جنجال دوره قبل بر سر انتخاب مشترك ناصر ملك‌مطيعي و بهروز وثوقي به عنوان بهترين بازيگر سال و عدم انتخاب بهترين بازيگر زن نقش دوم باعث ايجاد مقررات قاطع‌تري در زمينه اهداي جوايز شد. در اين دوره، ۶۳ سينماگر براي بردن نُه جايزه سپاس طلا و چهارده فيلم براي دريافت جوايز فيلم‌هاي اول تا سوم رسال رقابت داشتند. داوران چهارمين دوره عبارت بودند از: دكتر حسن صدرحاج‌ سيد جوادي (سردبير روزنامه اطلاعات، رئيس هيات داوران)، اريانا فرشاد (تدوين‌گر، فارغ‌التحصيل مدرسه سينمايي ايدك)، هژير داريوش (كارگردان و منتقد فيلم، استاد مدرسه عالي سينما و تلويزيون)، عنايت‌الله فمين (فيلم‌بردار، فارغ‌التحصيل مدرسه سينماتوگرافي مسكو)، عباس جوانمرد (كارگردان و بازيگر تئاتر)، فريدون معزي‌مقدم (منتقد فيلم)، جمشيد شيباني (كارگردان و تهيه‌كننده سينما، نماينده اتحاديه صنايع فيلم ملي ايران)، ناصر تقوايي (كارگردان، نماينده سنديكاي هنرمندان فيلم ايران) و بهرام ري‌پور (كارگردان و منتقد فيلم).
مراسم اهداي جوايز در شب پنجشنبه چهارم خرداد ۱۳۵۱ در هتل اينتركنتينانتال (لاله فعلي) برگزار شد  و براي نخستين بار از شبكه سراسري تلويزيون ملی ایران پخش شد.


برگزيدگان چهارمین دوره جشنواره سپاس به شرح زير بودند:

بهترین فیلم (فیلم اول : جایزه طلا) :  داش آکل (مسعود كيميايي)
بهترین فیلم (فیلم دوم : جایزه نقره) :  باباشمل (علي حاتمي)
بهترین فیلم (فیلم سوم : جایزه برنز) :  درشكه چی (نصرت اله كريمي)

***
بهترین کارگردان :  جلال مقدم براي (فرار از تله)
بهترین بازیگر نقش اول مرد : ناصر ملك مطيعي (سه قاپ)
بهترین بازیگر نقش مکمل مرد : بهمن مفید برای فیلم (داش آکل)
بهترین بازیگر نقش اول زن : فروزان (بابا شمل)
بهترین بازیگر نقش مکمل زن : دیانا (محلل)
بهترین فیلمنامه :  ذكريا هاشمي (سه‌ قاپ)
بهترین موسیقی : در این دوره هیچ موزیسینی برنده این جایزه نشد
بهترین فیلمبرداری سیاه و سفید : نعمت حقیقی (داش آکل)

بهترین فیلمبرداری رنگی : احمد شیرازی (کلبه آنسوی رودخانه)

*****************

دوره پنجم : ۱۳۵۲

در اين دوره كه از ۲۶ ارديبهشت تا ۳ مرداد ۱۳۵۲ برگزار گرديد، براي اولين بار نمايش فيلمهاي جشنواره، بصورت عمومي در سينما شهر قصه تهران، انجام شد.همچنين در دوره پنجم جشنواره سپاس، با مرور آثار ساموئل خاچيكيان، از اين كارگردان مشهور نيز تجليل بعمل آمد.كميته انتخاب فيلمها در اين دوره شاملِ جمشيد اكرمي، جمال اميد، باربد طاهري، محمد متوسلاني و اسماعيل نوري علاء ، نود فيلم بلند سال قبل را بررسي و سرانجام ده فيلم اصلي و دو فيلم ذخيره را به هيأت داوران معرفي نمودند.دوره پنجم : ۱۳۵۲
در اين دوره كه از ۲۶ ارديبهشت تا ۳ مرداد ۱۳۵۲ برگزار گرديد، براي اولين بار نمايش فيلمهاي جشنواره، بصورت عمومي در سينما شهر قصه تهران، انجام شد.همچنين در دوره پنجم جشنواره سپاس، با مرور آثار ساموئل خاچيكيان، از اين كارگردان مشهور نيز تجليل بعمل آمد.كميته انتخاب فيلمها در اين دوره شاملِ جمشيد اكرمي، جمال اميد، باربد طاهري، محمد متوسلاني و اسماعيل نوري علاء ، نود فيلم بلند سال قبل را بررسي و سرانجام ده فيلم اصلي و دو فيلم ذخيره را به هيأت داوران معرفي نمودند.هيأت داوران شامل اين افراد بودند: دكتر آذر احمديه، دكتر جلال ستاري، منوچهر انور،بهرام ري پور، نصرت كريمي، عباس شباويز و مرتضي مميز.

برگزيدگان پنجمین دوره جشنواره سپاس به شرح زير بودند:

بهترین فیلم (فیلم اول : جایزه طلا) :  رگبار (بهرام بیضایی)
بهترین فیلم (فیلم دوم : جایزه نقره) :  بی تا (هژیر داریوش)
بهترین فیلم (فیلم سوم : جایزه برنز) : صادق کرده (ناصر تقوایی)

***
بهترین کارگردان :  ناصر تقوایی (صادق کرده)
بهترین بازیگر نقش اول مرد : پرویز فنی زاده (رگبار)
بهترین بازیگر نقش مکمل مرد : مرتضی عقیلی (تپلی)
بهترین بازیگر نقش اول زن : گوگوش (بی تا)
بهترین بازیگر نقش مکمل زن : شهرزاد (براي فيلمهاي بلوچ و صبح روز چهارم)
بهترین فیلمنامه :  بهرام بیضایی (رگبار)
بهترین موسیقی : واروژان (صبح روز چهارم)
بهترین فیلمبرداری سیاه و سفید : ایرج صادقپور (تپلی)
بهترین فیلمبرداری رنگی : پطروس پالیان (یک اصفهانی در نیویورک)

***********************

دوره ششم : ۱۳۵۳

اين دوره از جشنواره سپاس با امكانات بيشتر و برنامه هاي گسترده تر از اول تا هشتم خرداد ۱۳۵۳ برگزار گرديد. در دوره ششم، فيلمهاي بخش مسابقه در سينما كاپري و برنامه هاي جنبي آن (مرور آثار و نمايش هاي ويژه) در سينما كسري نمايش داده شدند. در اين دوره ۱۶ فيلم، براي كسب جايزه با يكديگر به رقابت پرداختند ودر پايان نتايج زير بدست آمد.

برگزيدگان ششمین دوره جشنواره سپاس به شرح زير بودند:

بهترین فیلم (فیلم اول : جایزه طلا) : خاک (مسعود کیمیایی)
بهترین فیلم (فیلم دوم : جایزه نقره) : نفرین (ناصر تقوایی)
بهترین فیلم (فیلم سوم : جایزه برنز) : شهرقصه (منوچهر انور)

***
بهترین کارگردان : امیر نادری (برای دو فیلم تنگنا و تنگسیر)
بهترین بازیگر نقش اول مرد : سعید راد (تنگنا)
بهترین بازیگر نقش مکمل مرد : فرامرز قریبیان (خاک)
بهترین بازیگر نقش اول زن : فرزانه تأییدی (هشتمین روز هفته)
بهترین بازیگر نقش مکمل زن : سپیده (بی قرار)
بهترین فیلمنامه : بیژن مفید (شهرقصه)
بهترین موسیقی : سلیمان اکبری (هشتمین روز هفته)
بهترین فیلمبرداری سیاه و سفید : نعمت حقیقی (نفرین)
بهترین فیلمبرداری رنگی : مصطفی عالمیان (هشتمین روز هفته)

گرچه جشنواره سپاس تنها شش دوره برگزار شد، اما بدليل كيفيت رو به رشد برنامه و فيلمهاي مطرحي كه جايزه گرفتند، از جشنواره هاي محبوب و معتبر داخلي بود و در مقاطعي به رقيب همتاي دولتي خود يعني "جشنواره جهاني تهران" مبدل شد.

**********

مراسم اعطای جایزه سپاس سال 1348 ـ Sepas Film Festival 1968

هیئت داورن، از چپ به راست: عباس پهلوان، ديوان بيگی (؟)، بهرام ری پور، اسماعیل نوری علا

مراسم اعطای جایزه سپاس سال 1348 ـ Sepas Film Festival 1968

شاهين فرهت (داور جايزه) و دکتر محمد جعفر محجوب (رئيس هيئت داوران)

مراسم اعطای جایزه سپاس سال 1348 ـ Sepas Film Festival 1968

دکتر محمد محجوب، رئیس هیئت داوران نام برندگان را اعلام می کند 

مراسم اعطای جایزه سپاس سال 1348 ـ Sepas Film Festival 1968

ایستاده از راست : منوچهر نوذری (مجری برنامه)، ناصر ملک مطیعی (رئیس برنامه)، (...)، دکتر محمد محجوب (رئیس هیئت داوران)، اسماعیل نوری علا،  بهرام ری پور، محمد علي جعفري و ...

 برندگان جایزه سپاس سال ۱۳۴۸ همراه با رئیس و مجری برنامه
ردیف ایستاده، از راست به چپ: منوچهر نوذری (مجری برنامه)، اسفندیار منفرد زاده، داريوش مهرجوئی،
( ناصر ملک مطیعی (رئیس برنامه)، مسعود کیمیائی، ....... (فیلمبردار)
نشسته، از راست به چپ: همایون، بهروز وثوقی، عباس شباويز، و مصطفی عالمیان